De tram naar Zandvoort

Het is inmiddels al vijf en zestig jaar geleden dat onder grote publieke belangstelling de interlokale tramlijn Amsterdam-Haarlem-Zandvoort van de NZH werd opgeheven. Op vrijdagavond 31 augustus 1957 reed de Blauwe Tram voor de laatste keer vanuit Zandvoort naar Amsterdam en bracht tienduizenden mensen op de been. Met weemoed werd afscheid genomen van deze legendarische tram. Sindsdien moest het reizend publiek zich tevreden stellen met de autobus, die al snel verstrikt zou raken temidden van het particuliere autoverkeer.

Historie

Zandvoort had destijds de landelijke primeur met de opening op 3 juli 1899 van een 8,2 km lagen elektrische tramverbinding via Aerdenhout met Haarlem, geëxploiteerd door de Eerste Nederlandse Elektrische Tramweg Maatschappij (ENET).

Voor een enkeltje Zandvoort-Haarlem werd 25 cent gerekend; een retourtje kostte de reiziger 35 cent.
In het openingsjaar werden ruim 196.000 reizigers vervoerd.

In het najaar van 1904 werd de tramverbinding met ruim 20 km uitgebreid via Halfweg en Sloterdijk naar Amsterdam, waarbij de exploitatie werd overgenomen door de ESM, de Electrische Spoorweg Maatschappij. De exploitatie van de lijn Amsterdam-Zandvoort, die in 1924 in handen kwam van de NZH, ontwikkelde zich in de loop der jaren zeer gelijkmatig. Alleen tijdens het laatste oorlogsjaar werd de reizigersdienst gestaakt in de periode september 1944 juni 1945.

Belangrijk was het forensenverkeer tussen Amsterdam en Haarlem en omgeving. Daarnaast was het vervoer van badgasten vanuit Amsterdam en Haarlem naar Zandvoort een belangrijke inkomstenbron. Het rijcomfort van de fraaie tramrijtuigen en het gastvrije personeel zorgden ervoor dat de Blauwe Tram in korte tijd een populair vervoermiddel werd. De trams reden om de 20 minuten en kon op sommige momenten uitgebreid worden tot elke 10 minuten een tram.

De elektrische motorrijtuigen A7 en A16 als laatste lokaaldienst naar Sloterdijk (en vervolgens naar de Haarlemse remise aan de Leidschevaart) in de natte en stormachtige nacht van 31 januari op 1 februari 1953. Het is in de Spuistraat niet te merken dat zich in Zuidwest Nederland op dat moment de Stormramp aan het voltrekken is. Foto: L.J.P. Albers.†

“— met de Blauwe Tram naar de duinen en de zee —“.
Foto: L.J.P. Albers.†

(de volledige tekst van dit liedje)
Herinnering aan ijssalon Petrovitch, Kerkstraat, Zandvoort en aan de Canadese soldaat die mijn eendje op wieltjes voor me opraapte ergens in de zomer van 1948

IJssalon
van Lennaert Nijgh.
Zomeravond in de regen,
warm en grijzig licht om negen uur
en even later in de straten
een laatste gloed van zon,
ik weet nog goed dat ik toen alles kon.
Ik hoefde niet naar bed en ik mocht zomaar mee,
met de Blauwe Tram naar de duinen en de zee,
naar het strand en naar de ijssalon.

De zeewind speelde met de vlaggen
en iemand zei dat je weer lachen mocht.
Mijn interesse gold de flessen
van geslepen kleurig glas.
Ik wilde ook een ijsje voor mijn beer
en hij moest ook een lintje als ik droeg op m’n jas,
oranje als de flessen en de zon in ’t spiegelglas,
de wind rook zacht naar zout en teer.

En aan de toonbank twee soldaten
waarmee mijn vader aan het praten was,
die naar me lachten toen ik achter
zijn rug gezichten trok.
De jongste kocht vanilleijs voor mij,
toen tilde hij me op en keek me even aan
en zei in een taal die ik niet kon verstaan:
als ik terugkom, is ze even groot als jij.

Deze tramlijn, in menig opzicht een unicum in ons land, was voor velen een begrip. Hoevelen hebben niet als kind, gewapend met schep en emmertje, de hoge forse wagens beklommen met het prettige vooruitzicht een dagje aan zee door te brengen? De rit was vol afwisseling, met als hoogtepunt het viaduct over de spoorbaan bij Aerdenhout. Ouder geworden kon men genieten van het prachtige panorama in de duinen. Dit alles is nu historie; de bus heeft het pleit gewonnen.

Laatste rit van de elektrische tram Amsterdam-Zandvoort van de NZH op 31 augfustus 1957. Het Mannenkoor Zang en Vriendschap zingt het ‘Requiem op de blauwe’ als afscheid.

In de duinen op weg naar Zandvoort en Amsterdam. Foto: L.J.P. Albers.†

Klik op de foto voor dit filmpje. Blauwe Tram Amsterdam – Zandvoort.

Op vrijdag 25 mei 2007 bezocht de conservator van het Zandvoorts Museum ons depot in Delft. Dit bezoek hield verband met het feit, dat 50 jaar geleden de tramlijn Amsterdam-Zandvoort werd opgeheven en resulteerde in een overeenkomst voor het inrichten van de tentoonstelling “Retourtje Blauwe Tram”, die van 1 september t/m 4 november werd gehouden en geopend werd door Blauwe Tramkenner en auteur Jan de Wilde†.

Naar plaatselijke begrippen trok de tentoonstelling meer bezoekers dan ooit. Als blikvanger heeft onze mock-up van de Budapester B 412 (foto rechtsboven) gedurende de tentoonstelling opgesteld gestaan in de hal van het gemeentehuis. Het grotendeels gecontaineriseerde transport per vrachtauto, verzorgd door Anton Schultink uit Apeldoorn, van ons depot Delft naar Zandvoort vice versa vond plaats op maandag 27 augustus en donderdag 8 november. Bovendien verzorgde ons genootschap op vrijdag 19 oktober 2007 in het Zandvoorts Museum een diapresentatie over de tramlijn Amsterdam-Zandvoort, waarbij na de pauze als verrassing voor de overvolle zaal de originele dia’s van Luud Albers† werden vertoond.

Impressie van de drukte rondom de opening van 31 augustus 2007 in het Gemeentehuis en het Zandvoorts Museum.